تاریخ آصفجاهیانتاریخ آصفجاهیان یا گلزار آصفیه، کتابی فارسی درباره دودمان آصفیه، آخرین سلسله شیعه حاکم بر هند (۱۱۳۷ـ ۱۳۶۸)، و رویدادهای دوره سلطنت آنان، می‌باشد. ۱ - معرفی مؤلفمؤلف این کتاب غلام‌حسین خان زمان خان (متوفی ۱۲۶۰) بود. وی، طبیبِ دربارِ میراکبر علیخان بهادر سکندرجاه (حک: ۱۲۱۷ یا ۱۲۱۸ـ۱۲۴۴) بود. [۱]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸.
۲ - زمان تألیفخان زمان خان این کتاب را بین سال‌های ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۰ [۲]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۶۴۶ـ۶۴۷، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸.
در دوره سلطنت ناصرالدوله آصفجاه چهارم سکندرجاه، هفتمین فرمانروای آصفیه، نوشت.
۳ - موثق بودن کتاب تاریخ آصفجاهیانتاریخ آصفجاهیان به سبب حضور مؤلف در دربار آصفیه، از موثق‌تر‌ین مآخذ در باره آنان است. ۴ - محتوای کتاباین کتاب شامل مقدمه، چهار باب و خاتمه است. ۴.۱ - مقدمهمؤلف در مقدمه در باره زندگی خود مطالبی آورده است. [۳]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۷ـ۸، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸.
۴.۲ - باب اولباب اول درباره سلاطین قُطُب شاهیان، یکی از پنج سلسله مسلمان فرمانروا در دکن از ۹۱۸ تا ۱۰۹۸، است. [۴]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۸ ـ ۵۵، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸.
۴.۳ - باب دومباب دوم در باره سلاطین دولت آصفجاهیان است، مشتمل بر چگونگی به منصب رسیدن بنیان‌گذار آصفجاهیان، قمرالدین ملقب به نظام الملک آصفجاه (حک: ۱۱۳۷ـ۱۱۶۱)، و وقایع دوران جانشینان وی از میراحمدخان بهادر ناصر جنگ تا پایان دولت میراکبر علیخان بهادر سکندرجاه، [۵]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۵۵ ـ۱۰۷، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸.
ذکر جنگ مبارزالدوله (در حدود ۱۲۲۴)، جانشین میراکبر علیخان بهادر سکندرجاه، با سرداران انگلیسی و رویدادهای سال‌های ۱۲۴۴ تا ۱۲۵۸، یعنی مهاراجه شدنِ راجه چندولعل (نخست وزیر آصفجاهیان) و شرح حال فرزندان وی، جلوس و شرح وقایع دوران نواب ناصرالدوله مظفرالممالک نظام الملک (۱۲۴۴ـ۱۲۷۳؛ ص ۱۰۷ـ۱۵۷).
۴.۴ - باب سوممؤلف در باب سوم به دلیل اهمیت وزیران و امیران و صاحب منصبان دربار آصفجاهیان و نقش آنان در شکوه و دوام آن خاندان، به شرح حال آنان و سهم هریک در تداوم دولت آصفجاهیان، پرداخته است. همچنین در این باب، نقش راجه‌های دربار آصفیه در استواری دولت بیان شده [۶]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۱۵۸ـ ۳۳۲، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،.
و درباره عارفان بزرگ، مشایخ، علما و فضلای آن زمان، حکمای دربار (۳۳۳ـ۴۴۷)، شعرای نامور، دانشمندان (در علم هیئت، هندسه، نجوم و رمل)، خوش نویسان، حافظان قرآن، سرداران اهل سنت و جماعت و جمعدارانِ (منصبی در ارتش) قوم افغان و عرب و سند مطالبی آمده است. [۷]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۴۴۷ـ ۴۹۳، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،.
۴.۵ - باب چهارمباب چهارم در باره شش ایالت در قلمرو دولت آصفجاهیان در دکن، مراسم سالگرد کوه شریف (کوهی در دکن) و ایام سوگواری محرّم است. [۸]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۵۱۰ـ ۵۸۸، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،.
۴.۶ - خاتمه کتابخاتمه کتاب شامل دو فصل است: فصل اول در باره آغاز ورود وکلای انگلیس به دکن در ۱۱۱۰ [۹]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۵۸۹ ـ۶۲۲، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،.
و فصل دوم [۱۰]
خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، ج۱، ص۶۲۲ـ ۶۴۶، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،.
در باره آبادی بیگُم بازار و «ساهوانِ» (وام دهندگان پول) آنجا، موسیقی‌دانان، قوّالان، نقاره چیان، شطرنج بازان و مراسم دسهره/ دَسِهرا [۱۱]
عید هندوان که روز دهم ماه آسوج، برابر با سپتامبر ـ اکتبر، برگزار می‌شود؛ سیدباحیدر شهریار نقوی، فرهنگ اردو ـ فارسی، لاهور ۱۹۹۳.
، دِوالی/ دیوالی، (از اعیاد بزرگ و مذهبی هندوها که در آن چراغانی می‌کنند و لچمی، الاهه ثروت، را می‌پرستند؛ [۱۲]
محمد پادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسی، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۳ش.
[۱۳]
احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل واژه، لاهور ۱۹۸۶.
) بَسَنْت (جشن بهار در هندوستان؛ [۱۴]
محمدعلی داعی الاسلام، فرهنگ نظام، ذیل واژه، حیدرآباد دکن ۱۳۰۵ـ ۱۳۱۸ش، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ـ۱۳۶۴ش.
) وهُوْلْی (از اعیاد هندوها که در فصل بهار جشن گرفته می‌شود و در آن به همدیگر آب رنگدار می‌پاشند؛ [۱۵]
سیدباحیدر شهریار نقوی، فرهنگ اردو ـ فارسی، لاهور ۱۹۹۳.
) می‌باشد.
۵ - اولین انتشار کتاباین کتاب، نخستین بار با نام گلزار آصفیه، در ۱۳۰۸ به اهتمام مولوی میراحمدعلی موسوی در حیدرآباد دکن منتشر شد. ۶ - چاپ جدید تاریخ آصفجاهیاندر ۱۳۷۷ش مؤلف مقاله حاضر آن را با نام تاریخ آصفجاهیان در اسلام آباد چاپ کرد. [۱۶]
تاریخ آصفجاهیان، چاپ محمدمهدی توسلی، چاپ افست اسلام آباد ۱۳۷۷ش.
۷ - محتوای چاپ جدیداین چاپ مقدمه ای دارد، مشتمل بر معرفی کتاب و نویسنده و حکومتهای مسلمانان در جنوب هند تا پیش از شروع حکومت آصفجاهیان، مختصری در باره تاریخ آصفجاهیان، شرح کوتاهی درخصوص سهم حکومتهای مسلمان جنوب هند در گسترش فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در دکن، ذکر منابع تاریخی و فهرست نسخه های خطی و چاپ سنگی در باره آصفیه. در پایان کتاب نیز واژه نامه و فهرست اعلام درج شده است. ۸ - فهرست منابع(۱) خان زمان خان، تاریخ آصفجاهیان (گلزار آصفیه)، چاپ سنگی حیدرآباد دکن ۱۳۰۸،. (۲) تاریخ آصفجاهیان، چاپ محمدمهدی توسلی، چاپ افست اسلام آباد ۱۳۷۷ش. (۳) محمدعلی داعی الاسلام، فرهنگ نظام، حیدرآباد دکن ۱۳۰۵ـ ۱۳۱۸ش، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ـ۱۳۶۴ش. (۴) احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، لاهور ۱۹۸۶. (۵) محمد پادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج: فرهنگ جامع فارسی، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۳ش. (۶) سیدباحیدر شهریار نقوی، فرهنگ اردو ـ فارسی، لاهور ۱۹۹۳. ۹ - پانویس
۱۰ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ آصفجاهیان»، شماره۳۰۶۱. |